Rối loạn tiêu hóa chức năng ở trẻ, nhận biết và xử lý đúng cách

Rối loạn tiêu hóa chức năng thường bị nhầm lẫn với một số bệnh lý thường gặp khác ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Vậy rối loạn tiêu hóa chức năng là gì? Dấu hiệu nhận biết trẻ bị rối loạn tiêu hóa chức năng là gì? Và mẹ nên xử trí như thế nào?

Rối loạn tiêu hóa tạo ra bởi sự co thắt bất thường của các cơ vòng trong hệ tiêu hóa làm cơ thể đau bụng và thay đổi vấn đề đại tiện. Rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thường là những rối loạn chức năng do hệ thống tiêu hóa chưa phát triển đầy đủ, chế độ ăn uống không phù hợp.

Rối loạn tiêu hóa hoàn toàn không nguy hại đến tính mạng. Tuy nhiên, khi bị rối loạn tiêu hoá, trẻ phải đối mặt với những bất tiện trong sinh hoạt như đầy hơi, khó tiêu, đau bụng hay táo bón… Sau đây là một số dấu hiệu của rối loạn tiêu hóa chức năng thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, nguyên nhân và cách xử lý để phục hồi đường tiêu hóa cho trẻ.

Táo bón

Táo bón là một trong những rối loạn tiêu hóa thường gặp nhất ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Táo bón biểu hiện như đi tiêu ít hơn 3 lần/tuần, phân cứng, buồn đi nhưng không đi được đôi khi có vết máu trong phân. Trẻ thường thấy khó khăn, đau đớn và sợ hãi khi phải đi tiêu dẫn tới phản xạ nhịn đi tiêu.

Táo bón xảy ra ngay cả khi trẻ bú hoàn toàn sữa mẹ, đường tiêu hóa của trẻ chưa phát triển hoàn chỉnh, dễ gây ra những rối loạn đường ruột. Chế độ ăn thiếu chất xơ, uống không đủ nước, lười vận động là những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra báo bón chức năng ở trẻ nhỏ.

Táo bón không phải bệnh lý và không hề nghiêm trọng. Tuy nhiên, táo bón ảnh hưởng rất nhiều đến sinh hoạt hàng ngày của trẻ. Táo bón thường không được chú ý dẫn tới táo bón mạn tính. Một vài những biến chứng trầm trọng có thể xảy ra như trĩ, nứt hậu môn, trẻ mất phản xạ đi tiêu.

Lời khuyên của chuyên gia: Mẹ hãy giúp trẻ hình thành thói quen và sở thích ăn rau quả để bổ sung chất xơ. Nếu trẻ lười ăn rau thì việc sử dụng các sản phẩm bổ sung chất xơ là lựa chọn phù hợp và hiệu quả. Nên sử dụng những dạng dễ uống như siro. Các mẹ cũng cần chú ý loại đường được sử dụng trong chế phẩm nên là loại đường ít năng lượng (mannitol, sorbitol…) tránh các trường hợp tăng cân béo phì sau điều trị.

Ở châu Âu hiện nay, một số loại thảo dược đã được đưa vào điều trị táo bón cho trẻ mà mẹ có thể tham khảo như dịch chiết cây Manna, dịch chiết cây cẩm quỳ, nước ép từ táo tây và mận tây. Một số loại chất xơ thực vật như inulin từ cây rau diếp xoăn và pectin từ quả táo tây cũng được sử dụng rộng rãi trong điều trị táo bón cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Ngoài ra, mẹ nhớ cho trẻ uống đầy đủ nước hàng ngày và khuyến khích trẻ vận động. Hãy hình thành cho trẻ thói quen đi tiêu sau mỗi bữa ăn để phục hồi phản xạ đi tiêu của trẻ. Đối với trẻ sơ sinh, cần thay đổi chế độ ăn của mẹ hoặc thay đổi sữa công thức cho phù hợp với trẻ. Sữa có bổ sung chất xơ là lựa chọn phù hợp với trẻ sơ sinh bị táo bón.

Những rối loạn tiêu hóa chức năng ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ rất dễ xử lý và không cần dùng thuốc. Mẹ chỉ cần thay đổi chế độ sinh hoạt (ăn uống, vận động) và sử dụng các loại thảo dược để loại bỏ triệu chứng rối loạn tiêu hóa cho trẻ. Tuy nhiên, mẹ hãy nhớ chỉ lựa chọn các loại thảo dược đã được tiêu chuẩn hóa để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho con.

Hội chứng Colic (Khóc dạ đề ở trẻ)

Hội chứng Colic – chứng quấy khóc không rõ nguyên nhân, xảy ra ở 25% trẻ sơ sinh. Hội chứng Colic xảy ra khi trẻ được một vài tuần tuổi. Hội chứng Colic đặc trưng bởi hiện tượng trẻ khóc dai dẳng không rõ nguyên nhân, khóc vào thời điểm cố định trong ngày (thường là chiều tối hoặc tối – dân gian gọi là “khóc dạ đề”). Trẻ thường có dấu hiệu mặt đỏ bừng, tay nắm chặt, chân co và uốn cong người khi khóc. Trận khóc của trẻ thường diễn ra dai dẳng theo nguyên tắc ba: ít nhất 3 tiếng mỗi lần, mỗi tuần ít nhất 3 lần và kéo dài ít nhất 3 tuần.

Cho đến nay, các nhà khoa học vẫn chưa thể tìm ra được nguyên nhân chính xác gây ra Colic cho trẻ sơ sinh. Một số giả thiết được đưa ra như: Hệ tiêu hóa của trẻ chưa hoàn thiện, trẻ bị rối loạn tiêu hóa dẫn tới đầy hơi, táo bón hay tiêu chảy. Bệnh lý trào ngược dạ dày – thực quản (Gerd) cũng là một nguyên nhân được đưa ra khi trẻ bị Colic. Một số trường hợp hội chứng Colic xảy ra do trẻ bị dị ứng với sữa bò hoặc không dung nạp lactose. Gần đây, các nhà khoa học đưa ra một nguyên nhân khác gây ra hội chứng Colic cho trẻ sơ sinh do hình thành bóng hơi trong dạ dày trẻ nhỏ, gây ra những cơn đau đột ngột cho trẻ.

Lời khuyên của chuyên gia: Thực tế ghi nhận một số trường hợp khi trẻ mắc hội chứng Colic khiến những bà mẹ trẻ bị trầm cảm sau sinh. Thật may mắn, hội chứng này thường không kéo dài. Đỉnh điểm của hội chứng Colic rơi vào tuần thứ 6 và bắt đầu giảm dần khi trẻ được 10-12 tuần tuổi. Khi được 3 tháng tuổi, trẻ dần hết quấy khóc, cơn đau bụng cũng biến mất và sức khỏe của trẻ sẽ được phục hồi.

Tuy nhiên, hội chứng Colic thường xảy ra vào khoảng thời gian chiều tối hoặc tối, do đó giấc ngủ của trẻ bị ảnh hưởng nặng nề. Trẻ ngủ không đủ giấc ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe và sự phát triển của cơ thể. Các mẹ có thể dùng khoảng 5-10 giọt dịch chiết lá tía tô đất, hoa lạc tiên tây và hoa đoạn lá bạc cho trẻ vào buổi tối. Điều này có thể giúp trẻ đi vào giấc ngủ nhẹ nhàng. Trẻ hết quấy khóc, sáng dậy tỉnh táo. 

Nôn trớ

Nôn trớ là tình trạng trào ngược phần thức ăn chưa tiêu hóa trong dạ dày. Tình trạng này cần phân biệt với bệnh lý trào ngược dạ dày thực quản (Gerd) – một bệnh lý phổ biến ở trẻ em hiện nay. Nguyên nhân thường gặp nhất gây nôn trớ ở trẻ là do viêm dạ dày – ruột, một nhiễm trùng đường ruột gây ra do virus hoặc vi khuẩn. Ngoài ra, cấu trúc đường tiêu hóa chưa hoàn thiện, đặc biệt là bóng hơi đường tiêu hóa sinh ra khi trẻ ăn uống cũng là nguyên nhân quan trọng gây nôn trớ cho trẻ.

Nôn trớ ở trẻ thường đi kèm với tình trạng sốt hoặc tiêu chảy. Hầu hết các trường hợp nôn trớ diễn ra trong một vài ngày. Tuy nhiên, nôn trớ kéo dài có thể nghiêm trọng do làm mất nước, điện giải. Đôi khi đó là một dấu hiệu của nhiễm khuẩn nặng hơn, ví dụ như viêm màng não.

Lời khuyên của chuyên gia: Khi trẻ bị nôn trớ, cần giữ cho bé nằm nghiêng sang trái hoặc kê cao gối để giảm nôn trớ gây cản trở đường thở. Đồng thời, mẹ nên sử dụng một số dịch chiết từ tiểu hồi, quả Carum hay hoa cúc Đức sau bữa ăn 30 phút để giúp trẻ loại bỏ khí dư, bóng hơi đường tiêu hóa.

24 giờ đầu tiên kể từ khi có hiện tượng nôn trớ, không cho trẻ ăn những thức ăn đặc. Mẹ hãy khuyến khích trẻ uống dung dịch điện giải, chất lỏng như nước, nước đường hay sữa. Chất lỏng không chỉ ngăn ngừa mất nước do nôn mà còn giảm kích thích nôn cho trẻ.

Đầy hơi, khó tiêu

Chứng đầy hơi khó tiêu có thể tìm thấy ở cả trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Trẻ cảm thấy đau tức bụng trên và phần ngực, có cảm giác khó chịu ì ạch sau khi ăn. Chứng đầy hơi khó tiêu gặp phải khi trẻ ăn quá nhiều hoặc quá nhanh, ăn đồ ăn lạ, đặc biệt những thức ăn cay nóng, nhiều gia vị lạ hay sử dụng nhiều đồ uống có gas.

Đôi khi chứng đầy hơi, khó tiêu cũng gặp ở trẻ bị căng thẳng và áp lực. Béo phì là một nguyên nhân khác gây nên đầy hơi, khó tiêu cho trẻ. Các trường hợp đầy hơi, khó tiêu ở trẻ sơ sinh chủ yếu do hệ thống tiêu hóa của trẻ chưa hoàn chỉnh, các bóng hơi hình thành trong đường tiêu hóa, thức ăn bị cản trở hoặc tiêu hóa chậm và không hoàn toàn.

Lời khuyên của chuyên gia: Chứng đầy hơi khó tiêu do chế độ sinh hoạt không hợp lý sẽ nhanh chóng hết trong một vài giờ. Tránh cho trẻ ăn thức ăn cay, béo hoặc nhiều gia vị lạ. Trước khi ngủ khoảng 3-4 giờ không nên cho trẻ ăn no. Khi chứng đầy hơi, khó tiêu khiến cho trẻ khó chịu và mất ngủ, hãy cho trẻ uống một chút dịch chiết thảo dược như tiểu hồi, quả Carum, hoa cúc Đức, xoa bụng cho trẻ bằng tinh dầu bạc hà. Điều chỉnh tư thế ngủ cho trẻ bằng cách kê gối cao ngăn không cho acid dạ dày xuất hiện khi ngủ.